ایران اسلامی با داشتن تاریخ غنی فرهنگی – اسلامی و ویژگی‌های طبیعی و آب و هوایی می‌تواند و می‌باید جایگاه ویژه خود را در میان قطب‌های توریستی جهان بازیابد، موضوعی که متأسفانه در این سال‌ها به علت‌های مختلف از آن غفلت شده است و در این زمینه کشورهای بسیاری گوی سبقت را از ایران ربوده‌اند و هم اکنون ایرانیان به تنهایی موجب رونق و آبادکننده صنعت گردشگری بسیاری از کشورهای منطقه شده‌اند.
در طول این سال‌ها، توجه به گردشگری اگرچه شعار و هدف مسئولان و دستگاه‌های متولی بوده، ولی تا به امروز دستاوردهای به دست آمده در این رابطه، بسیار ناچیز و محدود بوده است، برای نمونه، مطالعه اسناد و مدارک سال‌های گذشته در تأسیس مناطق آزاد نشان می‌دهد که یکی از اهداف مهمی که در طراحی این مناطق در نظر گرفته شده، توجه به توسعه گردشگری و جذب توریسم خارجی به این مناطق است.
در سال 68 در برنامه اول توسعه به دولت اجازه تأسیس سه منطقه آزاد در سه نقطه قشم، کیش و چابهار داده شد. در این برنامه از جمله کارویژه‌های مهمی که برای این سه منطقه در نظر گرفته شده بود، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جذب گردشگر از کشورهای منطقه و حتی دیگر نقاط دنیا بود.
هر یک از این مناطق، ویژگی منحصر به فردی دارد که برای تحقق اهداف در توسعه صنعت گردشگری، کاملا مناسب هستند و به راحتی می‌توانند در سه حوزه اکوتوریسم، ژئوتوریسم و توریسم فرهنگی و اجتماعی، همچون توریسم ورزشی، بهداشتی و درمانی، پیش‌گام و در منطقه یکه‌تاز شوند.
بر اساس آمارهای موجود، ایران هم اکنون هفت تا 9 صدم درصد از بازار گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است، در حالی که دستیابی به سهم 2 درصدی در اهداف سند چشم‌انداز بیست ساله کشور پیش‌بینی و تکلیف شده است، بر همین مبنا، ایران باید در پایان سال 1404 سالانه پذیرای 20 میلیون گردشگر خارجی باشد که این هدف تنها با توجه به ظرفیت‌های موجود در مناطق آزاد کشور همچون کیش، قشم و چابهار تحقق‌پذیر است.
باید به این واقعیت توجه کرد که مناطق آزاد به خوبی می‌توانند به شرایط نابرابر رقابت و تضعیف موقعیت نسبی ایران در صنعت گردشگری پایان ببخشند. این نگاه اقتصادی در این مناطق، بر اساس رعایت معیارها و شاخص‌های زیست محیطی نگاه بسیار مهمی است، نگاهی که در نهایت می‌تواند موجب ایجاد اشتغال و کسب درآمد برای مردم، دولت و سازمان‌های مناطق آزاد شود.
متأسفانه در طول سال‌های گذشته به مناطق آزاد بیشتر نگاه تجاری شده است و مناطق آزاد به مبادی وارداتی کشور تبدیل شدند، حال آنکه ظرفیت‌های موجود این مناطق، به خوبی توانایی تبدیل شدن آنها به دروازه‌های ورود گردشگر را دارد.
هم‌اکنون، اگرچه ظرفیت‌هایی در مناطق آزاد کشور ایجاد شده است، ولی این امکانات و حتی زیرساخت‌ها، به هیچ وجه پاسخ‌گوی خواست‌ها، نیازها و جلب رضایت گردشگران خارجی و حتی گردشگران داخلی نیست و این نقطه ضعف اصلی صنعت گردشگری ایرن است. اگر قرار است این ضعف‌ها و کاستی‌ها با جهش چشمگیری در این صنعت در دوران پس از تحریم، جبران شود، چه جایی بهتر از مناطق آزاد با آن ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصر به فرد!
متأسفانه در طول این سال‌هاريال همه تلاش‌ها و برنامهها، بر جذب گردشگر ایرانی متمرکز شده و در این مناطق به جذب گردشگر خارجی آنچنان که باید توجه نشده است. برای موفقیت در توسعه گردشگری و جذب گردشگران خارجی و کسب درآمدهای هنگفت در این بخش و به دنبال آن، رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی، یک راهکار تضمین شده، الگوبرداری از کشورهای موفق در این عرصه است.
سالانه 50 میلیون گردشگر به صورت مستقیم به فرودگاه استانبول عزیمت می‌کنند یا فرودگاه دوبی هر سال مقصد 55 میلیون مسافر است، در حالی که این رقم در فرودگاه امام خمینی (ره) با وجود امکانات و ظرفیت‌های خوبی که در پذیرایی از مسافران خارجی دارد، به زحمت به پنج میلیون نفر در سال می‌رسد. باید در باره علت‌های این مسئله مطالعه و تحقیق جامع و کارشناسانه‌ای انجام شود که نتیجه آن به‌طور حتم می‌تواند راهگشای توسغع صنعت گردشگری و تحقق اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی باشد.
بررسی ظرفیت ها و موقعیت مناطق گردشگری در کشورهای همسایه همچون ترکیه و امارات و قطب‌هایی همچون دبی و آنتالیا و روند توسعه آنها در بخش‌های گردشگری، تجارت و خدمات لجستیکی بندر و فرودگاه و مطالعه و استفاده بهینه از پتانسیل‌های این مناطق در مسیر توسعه فعالیتهای عمرانی، اقتصادی و گردشگری مناطق آزاد پر ظرفیت کشورمان هم کیش و قشم در شرایط پساتحریم، بسیار مفیده فایده خواهد بود.
برگزاری همایش‌هایی برای ارائه و بررسی راهکارهای ارتباط گسترده‌تر با تجار و بازرگانان کشورهای همسایه با هدف معرفی پتانسیل‌ها و فرصتهای سرمایهگذاری در مناطق آزد ایران، نیز در این عرصه کارگشا خواهد بود.